Ky synopsis paraqitet në kuadër të projektit “Fuqizimi i gazetarëve të rinj nëpërmjet promovimit të vlera profesionale” dhe përfaqëson reflektimin dhe interpretimet mbi rezultatet e një sondazhi që ka monitoruar tregun e punës të gazetarëve në Shqipërinë e vitit 2019. Ky studim ka patur si synim për të njohur në gjendjen e statusit soci-profesional të gazetarëve, tipologjitë e ndryshme të praktikave të tyre në ushtrimin e profesionit, si edhe marrëdhëniet e tyre me aktorët e tjerë të industrisë të medias. Është konceptuar edhe si një instrument dhe mundësi për të matur shkallën e diferencës midis dijeve që merren në universitet dhe nivelit të kompetencave praktike dhe profesionale të gazetarëve në treg – çështje sensitive për t`u diskutuar për këdo gazetar që operon profesionalisht në tregun e brendshëm.
Konstatime terreni
Tregu i medias është i copëtuar dhe gazetarët janë shumë të shpërndarë, në terren janë sonduar 10 televizione, 9 gazeta, 16 portale, 5 revista dhe 8 radio ; 48 media nga 58 në total që ishin parashikuar – afërsisht 20 % e mediave nuk janë realizuar për shkak tëcopëzimit të tregut. Vetëm një media ka patur më shumë se 20 gazetarë të intervistuar, 10% e mediave kanë qenë me mbi 10 gazetarë, 20 % janë me më pak se 10 por më shumë se 5, ndërkohë që deri në 5 gazetarë janë 70% e mediave.
Sa më lart në hierarkinë e medias intervistuari, aq më kollaj aksesi për të kryer intervistë, sa më poshtë në hierarki aq më vështirë . Në ndonjë rast gazetarët e nivelit bazë dyshues se pyetësori ishte i porositur , dhe intervistuesit si « agjenturë » e brendshme e drejtuesve të medias.
Veçoria tjetër ka të bënte me formimin e gazetarëve dhe redaktorëve të intervistuar, 30-40% e të anketuarve janëme formim në gazetari
Në asnjë rast nuk ka patur një dokument zyrtar të vulosur nga zyra e financës apo ajo e burimeve njerëzore, që të ketë përcaktuar numrin ekzakt të gazetarëve të punësuar, qëtregon se shkalla e informalitetit në punësimet e kryera të mos jetë e vogël.
Konstatime që vlejnë si pika diskutimi
Pjesa dërrmuese e kohës e gazetarit kalon në procese ndihmëse ose mekanike, si agregim lajmesh, apo mbledhje deklaratash të lëshuara politikanëve. Gazetari, më shumë se prodhues, konceptues dhe krijues i informacionit, është transmetues informacioni.
Përqendrimi piramidal i pronësisë së mediave plotësohet nga hierarkia piramidale e personelit të gazetarëve, ku ka një numër të madh reporterësh, dhe një grup të mirë paguar të punësuarish, që moderojnë emisione politike ose monopolizojnë kolonat e analizës.
Gazetari shqiptar është i mbingarkuar me kohë pune, i detyruar të japi sasi të konsiderueshme lajmesh pa iu respektuar profilizimi sipas përvojës dhe edukimit.
Tregu i punës i paqëndrueshëm, me kalime masive nga media konvencionale drejt mediave online, dhe me ndryshime të shpeshta vendesh punësimi.
Gazetari shqiptar i privuar nga mundësia për të bërë gazetari investigative. Gazetaria investigative është e kushtueshme dhe e pamundur të realizohet me modelin e mediave komerciale apo publike që kemi sot në Shqipëri
Gazetarët e konsiderojnë veten brenda shtresës të mesme nga pikëpamja e të ardhurave, ato japin pak mundësi për të pasur fuqi financiare për të konsumuar kulturë.
Gazetari i bazës duhet të përballojë një aleancë shumë të fuqishme aktorësh që kontrollojnë informacionin : Pronarët e mediave, gazetarët me pozita drejtuese dhe të mirë paguar, politikanët e lartë, si edhe reklamuesit e fuqishëm që blejnë kohë dhe hapësirë botimi.
Ka dallime midis nivelit të shkollimit dhe ushtrimit të profesionit të gazetarit. Në tregun e punës gazetari kryen operacione të një shkalle të ulët vështirësie, ndërsa gama e njohurive të tij, është shumë më e gjerë. Kërkesat e tregut të punës për profesionin janë më të ulëta sesa standardet që profesioni duhet të ketë në nivelin bashkëkohor.
Një numër i konsiderueshëm gazetarësh e kanë nisur angazhimin profesional qysh në bankat e shkollës, një pjesë e madhe prej tyre angazhohet në media profesionalisht qysh në vitin e parë pas mbarimit të studimeve universitare.
Shumë prej tyre mendojnë që studimet në nivelin bachelor janë të mjaftueshme fillimisht për të konkurruar në tregun e punës të gazetarisë, ç`ka reflektohet te prirja për t`u tërhequr nga studimet e nivelit master. Kalimi në studimet master është një rrugëtim drejt profesioneve të komunikimit masiv, jo te gazetaria dhe raportimi.
Gazetari që duhet të përforcojë rolin e qytetarit individualisht apo si opinion kolektiv publik në vetvete, ndodhet vetë në një gjendje të vështirë socio-profesionale, dhe me një status social të dobët. Pa një përmirësim rrënjësor të kuadrit ligjor që rregullon statusin dhe kushtet e punës të gazetarëve si vështirë të shpresohet se gazetarët do të jenë në rolin e tyre si garant dhe roje të demokracisë.
Artikulli eshte pjese e nje webinar-i te publikuar ne Citizens Channel. Titulli origjinal: “Gjendja profesionale dhe sociale e gazetarit shqiptar në statusin e përçuesit të informacionit”
