“Fake news prodhohet nga mediat tradicionale!” – Ky ka qenë një nga konkluzionet e studimit të “Digital News Report 2018” i publikuar nga Instituti Reuters. Sipas këtij hulumtimi ku janë anketuar online gjithsej 74 mijë persona në 37 vende të botës, 75% e audiencës beson se përgjegjësia kryesore është e botuesve të medias mainstream, që botojnë këtë informacione që shpesh herë janë të rreme ose të pabesueshme. Megjithëse i bëjnë përgjegjëse, prirja e qytetarëve është që t’u besojnë më shumë një medie me traditë se një portali të sapokrijuar.
Raporti nënvizon se TV-ja tradicionale mbetet ende një burim kryesor, por trendi në rënie i audiencës” ngre pikëpyetje rreth të ardhmes së televizioneve publike e private dhe aftësisë së tyre për të tërhequr audiencat e gjeneratës tjetër”.
Në këtë studim evidentohet dhe një trend në rënie të përdorimit të mediave sociale, fenomen ky që shënohet për herë të parë në dekadën e fundit. Në raport theksohet rënia me 6% në Shtetet e Bashkuara të Amerikës, por edhe në Britani dhe Francë. Por paralelisht me këtë statistike, kërkimi i Institutit Reuters ka evidentuar se kjo është shënuar me një rritje të shpërndarjeve të lajmeve në aplikacione, përfshi dhe WhatsApp, Viber e Messenger.
Në konkluzionet e anketimi janë përfshirë për herë të parë edhe gjetje mbi besueshmërinë e “brand-it” mediatik dhe “news literacy”:
Tendeca e medias bashkëkohore: gjetje të sondazhit në 37 vende të botës
1. Rreth 44% e personave të pyetur në vendet e marra në shqyrtim shprehen se besojnë mediat që ndjekin vetë. Ndërkaq, 34% e të anketuarve përgjigjen se ata besojnë lajmet të cilat i gjejnë në motorët e kërkimit dhe më pak se 23% e tyre thekson se besojnë informacionet që i aksesojnë nga rrjetet sociale.
2. Më shumë se 54% e të anketuarve shprehen se ata janë të shqetësuar për informacionet “real” ose “fake” në internet. Ky shqetësim është më i madh në Brazil me 85%, Spanjë 69% dhe në Shtetet e Bashkuara të Amerikës me 64%. Në këto vende situata politike është e polarizuar dhe përdorimi i rrjeteve sociale është relativisht i madh. Ndërkohë në Gjermani (37%) dhe në Holandë (30%), ku së fundi janë mbajtur edhe zgjedhjet, shqetësimi mbi lajmet e rreme ka qenë në nivele të ulta.
3. Pjesa dërrmuese e të anketuarve besojnë se botuesit (75%) dhe platformat mediatike (71%) kanë përgjegjësinë kryesore për të zgjidhur problematikën me lajmet e rreme ose ato të pabesueshme. Sipas tyre, pjesa dërrmuese e lajmeve që kanë problematika të tilla publikohen nga mediat mainstream krahasuar me informacionet e publikuara dhe shpërndara nga kompanitë, bizneset dhe mediat e reja.
4. Opinioni publik në Evropë (60%) dhe në Azi (63%) beson se qeveritë e vendeve respektive duhet të marrin masa për të parandaluar fenomenin e “fake news”. Ndryshe ndodh me qytetarët në Shtetet e Bashkuara të Amerikës ku vetëm 41% mendojnë se kjo përgjegjësi i takon qeverisë.
5. Për herë të parë kërkuesit kanë arritur të nxjerrin një statistikë nga personat që kanë ndjekur kurset e “news literacy”. Ata që kanë një edukim më të madh mbi dekriptimin e lajmeve preferojnë më shumë gazetat e mëdha në raport me lajmet televizive. Gjithashtu këta persona kanë një qasje tjetër ndaj lajmeve të cilat i marrin prej rrjeteve sociale krahasuar me pjesën tjetër të popullsisë.
6. Në një kohë kur Facebook po përpiqet të përfshijë në algoritmin e tij një metodë anketimi për të kuptuar besueshmërinë e kompanive mediatike, në këtë raport janë publikuar mediat më të besueshme në 37 shtete. Raporti evidenton se qytetarët edhe pse i bëjnë përgjegjëse për fenomenet e fundit, kanë prirje ti besojnë më shumë mediave me një traditë transmetimi krahasuar me ato që kanë marrë famë të menjëhershme ose të mediat e krijuara së fundi në internet.
7. Aplikacionet e kompanive mediatike, email newsletters dhe njoftimet në telefon janë kthyer gjithnjë e më shumë të rëndësishme. Por në disa vende, lexuesit po ankohen se janë bombarduar me shumë mesazhe.
8. Në disa vende mesatarja e personave që paguajnë për lajmet online ka ardhur në rritje. Statistikat më të larta vijnë nga Norvegjia me 4% rritje, Suedia 6% dhe Finlanda 4%. Në vendet e sipërpërmendura numri i botuesve dhe mediave është i vogël dhe pjesa dërrmuese e tyre aplikojnë strategji për lajmet me pagesë. Por në tregjet më të komplikuara dhe me shumë media, informacioni ofrohet falas.
9. Shqetësimet mbi privatësinë kanë ardhur gjithnjë e më shumë në rritje dhe këtë e tregojnë dhe aplikimet e programeve që bllokojnë reklama (ad-blocking software). Më shumë se ¼ (27%)e të anketuarve i përdorin këto programe në çdo pajisje. Vendi që i aplikon më shumë këto programe është Greqia me 42%, ndërsa ai që i përdor më pak është Koreja e Jugut me 13%.
10. Televizioni vijon të mbetet një burim kritikë për shumë të anketuar. Megjithatë rëniet e audiencës të shënuara vitet e fundit ngrenë pikëpyetje rreth të ardhmes së televizioneve publike e private dhe aftësisë së tyre për të tërhequr audiencat e gjeneratës tjetër.
11. Ndryshe nga sa flitet teorikisht audiencat mbeten ngurruese për të konsumuar video-lajme në website dhe apps. Më shumë se gjysma e të anketuarve i konsumojnë video-lajmet në Facebook ose YouTube. Amerikanët dhe Evropianët preferojnë gjithnjë e më pak video-lajme, ndërsa audiencat në Azi kanë një prirje të kundërt.
12. Podcastet po bëhen gjithnjë e më shumë popullore në botë për shkak të përmbajtjes së tyre dhe lehtësisë në shpërndarje. Ato janë shumë popullore në SHBA (33%) gati dyfish krahasuar me Britaninë e Madhe (18%). Audiencat e reja në moshë janë më shumë të prirur për të përdorur podcastet sesa të dëgjojnë radio.
13. Asistentët zanor dixhital si Amazon Echo dhe Google Home po përdoren gjithnjë e më shumë. Aksesi për to është dyfishuar në SHBA, Gjermani dhe Britani të Madhe. Përllogaritet se gjysma e këtyre audiencave i përdorin këto lexues për lajme dhe informacion.
Shënim: Artikulli i botuar në Reuters Institute mban emrin e gazetarit dhe ekspertit dixhital, Nic Newman. Ai është përshtatur në shqip nga MediaLook.